Co roku w Polsce ok. 12 000 osób dorosłych i dzieci choruje na białaczki i inne nowotworowe choroby układu krwiotwórczego. Dla wielu z nich jedyną realną szansą wyleczenia jest allogeniczny przeszczep szpiku od zdrowego dawcy. Dawcą może być brat lub siostra, wyjątkowo inny członek rodziny.
O tym czy ktoś może być dawcą szpiku dla innej osoby decydują antygeny zgodności tkankowej. Dawca i biorca powinni mieć jednakowe antygeny zgodności tkankowej. Niestety nie zawsze tak jest. Wielu chorych nie ma rodzeństwa, a często zdarza się, że pomimo posiadania kilku braci lub sióstr, żadne z nich nie może być dawcą (nie ma jednakowych antygenów zgodności tkankowej).
Istnieje możliwość znalezienia niespokrewnionej osoby, która może być doskonale dobrana pod względem antygenów zgodności tkankowej do chorego. Poszukiwania są prowadzone z pomocą Krajowego Rejestru Dawców Szpiku, który zajmuje się rejestracją osób chcących pomóc innym oddając swój szpik.
Co to jest szpik kostny :
Szpik kostny to fabryka komórek krwi. Ta płynna tkanka zawiera komórki macierzyste układu krwiotwórczego, z których wytwarzane są erytrocyty (krwinki czerwone) transportujące tlen, leukocyty (krwinki białe), których zadaniem jest zwalczanie infekcji i płytki krwi (trombocyty) biorące udział w procesie krzepnięcia krwi. U zdrowych dorosłych ludzi czynny, czerwony szpik kostny produkujący komórki krwi znajduje się w kościach płaskich – w jamach szpikowych mostka, żeber, kręgach, kości biodrowych, kości czaszki. Ilościowe (np. anemia aplastyczna) lub jakościowe (np. białaczki) zaburzenia krwiotworzenia są powodem zagrożenia życia. Szpik po aspiracji z jamy szpikowej wygląda tak jak krew. Masa całego szpiku u osoby dorosłej wynosi ok. 2,5 kg o objętości ok. 5 litrów.
Obecnie jeśli mówi się o przeszczepianiu szpiku to tak naprawdę myśli się o przeszczepianiu komórek macierzystych.
Szpik nie jest jedynym źródłem macierzystych komórek krwiotwórczych. Można je również uzyskać z:
Kto może być dawcą szpiku? Jak dobiera się dawców?
Dawcą szpiku może zostać każda zdrowa osoba w wieku 18 – 50 lat.
Poszukiwania dawców szpiku rozpoczyna się wśród najbliższej rodziny, a przede wszystkim wśród rodzeństwa. Niestety jednak tylko dla nieco ponad 30% pacjentów udaje się znaleźć odpowiedniego, czyli zgodnego we wszystkich antygenach HLA klasy I i II, rodzinnego dawcę szpiku. W pozostałych przypadkach należy szukać właściwego dawcy wśród osób niespokrewnionych.
Prawdopodobieństwo znalezienia dawcy niespokrewnionego, zgodnego w zakresie HLA jest małe i waha się między 1 : 1000 a 1 : 500 000 wśród osób poszukiwanych.
Jest to uzależnione od częstości występowania poszczególnych kombinacji antygenów HLA w populacji. Istnieje więc konieczność tworzenia Rejestrów Dawców z oznaczonymi antygenami HLA.
NALEŻY RÓWNIEŻ PAMIĘTAĆ o przeciwwskazaniach co do zostania dawcą szpiku – przyszły dawca nie może być nosicielem wirusa HIV, WZW typu B i C, a także nie mógł w przeszłości chorować na żółtaczkę (każdego typu), gruźlicę, choroby hematologiczne i onkologiczne.
Uwaga ! Każdy honorowy dawca krwi kwalifikujący się do oddania krwi może zostać jednocześnie honorowym dawcą szpiku
– DAWSTWO SZPIKU JEST ANONIMOWE, DOBROWOLNE I BEZPŁATNE –
RODZAJE TRANSPLANTACJI SZPIKU
1. Transplantacja szpiku autologicznego (autotransplantacja) polega na pobraniu własnego szpiku lub komórek krwiotwórczych z krwi, przechowaniu go w niskiej temperaturze -196oC. Chorego poddaje się silnemu leczeniu kondycjonującemu zniszczeniu szpiku biorcy, jego układu immunologicznego i nowotworu przy użyciu letalnych dawek chemioterapii lub chemioterapii połączonej z napromieniowaniem całego ciała) i w końcu przetacza się mu własne komórki krwiotwórcze pobrane z krwi lub szpiku.
W tym przypadku chory jest zarówno dawcą jak i biorcą.
Zalety autotransplantacji:
Wady:
2. Transplantacja szpiku allogenicznego (allotransplantacja) polega na przeszczepianiu komórek macierzystych (z krwi obwodowej, pępowinowej, szpiku) od zgodnego w HLA dawcy, którym może być rodzeństwo (dawca optymalny) lub dawca niespokrewniony (alternatywny). Prawdopodobieństwo zgodności z rodzeństwem wynosi niestety tylko 25%, co oznacza że ¾ potrzebujących nie ma dawcy rodzinnego i wymaga znalezienia dawcy niespokrewnionego.
W A Ż N E
Narzędzia dostępności